- Мой прадзед, Аляксандраў Мікалай Мікалаевіч, нарадзіўся ў 1923 годзе ў вёсцы Чакаеўка, недалёка ад Саранска. З дзяцінства ён марыў стаць лётчыкам, займаўся ў аэраклубе, а ў 1940 г. стаў курсантам Энгельскага ваеннага авіяцыйнага вучылішча. Калі пачалася вайна, прадзед быў накіраваны на фронт, быў паранены і атрымаў цяжкую кантузію, пасля якой лекары забаранілі яму лётаць. Пасля шпіталя ён быў накіраваны на курсы перападрыхтоўкі афіцэрскага складу ў Сімферопальскае кулямётна-мінамётнае вучылішча. Удзельнічаў у абароне Сталінграда, дзе атрымаў другое раненне. Быў узнагароджаны медалём "За абарону Сталінграда".

У красавіку 1943 г. зноў вярнуўся на фронт. Удзельнічаў у баях на Курскай дузе, дзе атрымаў медаль "За адвагу". Ва ўзнагародным лісце сказана: «У баях пад Курскам з 6 па 9 ліпеня 1943 г. у цяжкім і складаным становішчы, нягледзячы на агонь суперніка, трымаў сувязь каманднага пункта з падраздзяленнямі. суперніка звязаўся з другім батальёнам і перадаў загад камандзіра палка, што дало магчымасць батальёну выканаць пастаўленую задачу».

Са жніўня 1043 г. прадзед ваяваў на 1-м Украінскім фронце, Перамогу сустрэў у Празе. Вялікую Айчынную вайну мой прадзед скончыў у 22 гады ў званні "гвардыі капітан", працягнуў службу ва Узброеных Сілах і выйшаў у адстаўку ў 1963 г. у званні палкоўніка.

Узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі і Айчыннай вайны, медалямі "За баявыя заслугі", "За вызваленне Прагі", "За Перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941 - 1945 гг."

Памёр у 1996 г., пахаваны на Родине. 

​

• Мой прадед, Боек Александр Петрович, родился 29 июня 1924 г.  в д. Омельно Пуховичского района. После окончания семилетки продолжил образование в сельскохозяйственном техникуме. С началом войны ушёл в партизаны.  В 1944 г., после освобождения Беларуси, был призван в действующую армию. С боями дошёл до г. Щецин.  Был трижды ранен. Награждён медалью "За отвагу". После войны ещё 2 года служил в армии, а затем работал на военном заводе (124) в Минске.

• Время неумолимо летит. По события прошлых лет хранятся в памяти человека. Память военных лет - это особая веха нашей памяти.

•  

• Прошло много лет с тех пор как отгремели последние бои Великой Отечественной войны. Но память о тех далёких событиях не даёт забыть, какой ценой досталась нам Победа.

•  

• О Великой Отечественной войне мы знаем только из кинофильмов и книг, из рассказов ветеранов. Ветеранов сегодня осталось очень мало. И в светлый майский День Победы со слезами на глазах они вспоминают о той далёкой войне.

•  

• Война коснулась и нашу семью, а значит и меня. Мой прадедушка Сурабко Александр Евгеньевич родился в 1919 году в Гомельской области, Лоевский район, д. Деряжичи. В 1938 году был призван в ряды Советской Армии.

•  

• В июле 1941 году предстояла демобилизация из рядов Красной Армии. Но началась Великая Отечественная. И мой прадедушка отправился на фронт. В годы Великой Отечественной войны защищал Крым, Керченский полуостров. Служил в пехотном полку 5-й армии, был пулемётчиком. В 1943 году получил тяжёлое ранение груди: один осколок прошёл навылет, другой осколок гранаты попал в голову, с которым он жил всю жизнь. После ранения отправили в госпиталь города Тулун Иркутской области. День Победы встретил там же. После ранения на фронт не вернулся. Жил и работал в д. Аверьяновка. В совхозе работал бригадиром. Был членом КПСС. Имел награды: орден Славы 3 степени, медаль за победу над Германией и много юбилейных медалей.

•  

• Я горжусь своим прадедушкой. И память о нём будет всегда жить в моей семье.

• Мы - внуки и правнуки тех героических людей, которые защищали нашу Родину, должны всегда помнить и уважать ветеранов, которые подарили нам ясное и мирное небо над головой.

• - Мой прадед, Александров Николай Николаевич, родился в 1923 году в деревне Чекаевка, недалеко от Саранска. С детства он мечтал стать летчиком, занимался в аэроклубе, а в 1940 г. стал курсантом Энгельского военного авиационного училища. Когда началась война, прадед был направлен на фронт, был ранен и получил тяжелую контузию, после которой врачи запретили ему летать. После госпиталя он был направлен на курсы переподготовки офицерского состава в Симферопольское пулеметно-минометное училище. Участвовал в обороне Сталинграда, где получил второе ранение. Был награжден медалью «За оборону Сталинграда».

• В апреле 1943 г. снова вернулся на фронт. Участвовал в боях на Курской дуге, где получил медаль «За отвагу». В наградном листе сказано: «В боях под Курском с 6 по 9 июля 1943 г. в трудной и сложной обстановке, невзирая на  огонь противника, держал связь командного пункта с подразделениями, после потери связи под интенсивным огнем противника связался со вторым батальоном и передал приказ командира полка, что дало возможность батальону выполнить поставленную задачу».

• С августа 1043 г. прадед воевал на 1-м Украинском фронте, Победу встретил в Праге. Великую Отечественную войну мой прадед закончил в 22 года в звании «гвардии капитан», продолжил службу в Вооруженных Силах и вышел в отставку в 1963 г. в звании полковника.

• Награжден орденами Красной Звезды и Отечественной войны, медалями «За боевые заслуги», «За освобождение Праги», «За Победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941 – 1945 гг.»

• Умер в 1996 г., похоронен на Родине. 

• ​

У гады Вялікай Айчыннай вайны мой прадзед Дуняк Уладзімір Вікенцьевіч з першых дзён пайшоў на фронт. Ён загінуў у баях за горад Белая Вежа ва Украіне. Іншы мой прадзед, Чыж Яўген Васільевіч, у гады вайны быў танкістам. Вярнуўся дадому пасля цяжкага ранення і неўзабаве памёр. А яшчэ мне расказвалі, што ў 1942 г. немцы расстралялі маю прабабулю Вяліцкую Марыю Іванаўну за сувязь з партызанамі. На жаль, ніякіх дакументаў і фатаграфій не захавалася, але мы захоўваем памяць пра іх…

- Мая прабабуля Марфа Сяргееўна Смірнова нарадзілася ў 1917 г. У сям'і яе бацькоў было больш за 10 дзяцей, з якіх Вялікую Айчынную вайну перажылі толькі сама Марфа і яе сястра Арына.

Муж Марфы Сяргееўны, Дзям'ян Васільевіч, быў франтавым кіроўцам. Ён дайшоў да Берліна без адзінага ранення. Быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі і многімі медалямі.

- Мой прадзед, Расок Мацвей Мацвеевіч, пайшоў на фронт у самым пачатку вайны. Яму было 24 гады. Пасля цяжкага ранення ён працягнуў барацьбу з ворагам у шэрагах партызан. Быў узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны, медалямі "За баявыя заслугі", "За адвагу".

Мая прабабуля Вольга Васільеўна таксама брала ўдзел у падпольнай барацьбе. Яна выходзіла параненых савецкіх салдат, рызыкуючы жыццём, хавала іх у сваім доме.

Мая сям'я памятае і ганарыцца сваімі роднымі, якія ратавалі свет ад фашысцкай чумы.

Мой прапрадзед Балухцін Філіп Сцяпанавіч з першых дзён вайны быў адным з арганізатараў партызанскага руху ў Трубчэўскім раёне Бранскай вобласці. Партызанскі атрад, якім камандаваў мой прапрадзед, наносіў адчувальныя ўдары па фашысцкіх акупантах. Асабліва вызначыўся атрад Балухціна ў сакавіку 1942 г., адбіваючы ў фашысцкіх карнікаў сяло Радуціна. За ўмелае вядзенне Радуцінскага бою, праяўленую асабістую мужнасць і адвагу Філіп Сцяпанавіч быў узнагароджаны ордэнам Леніна.

Пасля вызвалення Трубчэўска прапрадзед узначальваў Сялецкі дрэваапрацоўчы камбінат, быў старшынёй пасялковай рады ў пасёлку Белая Бярозка. Яго імем названа сярэдняя школа ў пасёлку Белая Бярозка, у Сялецкім дрэваапрацоўчым камбінаце ўстаноўлена мемарыяльная дошка. Памяць аб ім беражліва захоўваецца ў нашай сям'і.

Мой прапрадзед Балухцін Філіп Сцяпанавіч з першых дзён вайны быў адным з арганізатараў партызанскага руху ў Трубчэўскім раёне Бранскай вобласці. Партызанскі атрад, якім камандаваў мой прапрадзед, наносіў адчувальныя ўдары па фашысцкіх акупантах. Асабліва вызначыўся атрад Балухціна ў сакавіку 1942 г., адбіваючы ў фашысцкіх карнікаў сяло Радуціна. За ўмелае вядзенне Радуцінскага бою, праяўленую асабістую мужнасць і адвагу Філіп Сцяпанавіч быў узнагароджаны ордэнам Леніна.

Пасля вызвалення Трубчэўска прапрадзед узначальваў Сялецкі дрэваапрацоўчы камбінат, быў старшынёй пасялковай рады ў пасёлку Белая Бярозка. Яго імем названа сярэдняя школа ў пасёлку Белая Бярозка, у Сялецкім дрэваапрацоўчым камбінаце ўстаноўлена мемарыяльная дошка. Памяць аб ім беражліва захоўваецца ў нашай сям'і.

Мой прадзед, Дземідовіч Сяргей Севасцьяновіч, у верасні 1942 года сышоў у партызаны. Яму было 17 гадоў. Змагаўся з акупантамі ў складзе партызанскай брыгады «Жалязняк», пасля вызвалення Беларусі сышоў на фронт. Дайшоў да Кёнігсберга. Быў узнагароджаны ордэнамі Леніна, Славы, Айчыннай вайны.

Мой прадзед, Рыдлеўскі Мікалай Савельевіч, у гады вайны ўдзельнічаў у партызанскім руху ў Беларусі. Ён змагаўся з ворагам у шэрагах партызанскага атрада "Гвардзеец" брыгады імя Панамарэнкі. Меў баявыя ўзнагароды, але пра вайну ўспамінаць не кахаў. У сямейным архіве захавалася пасведчанне ўдзельніка партызанскага руху.

Мой прадзед Шэмелеў Васіль Уласовіч з першых дзён вайны браў удзел у баявых дзеяннях. Быў паранены. У 1944 г. падчас бамбёжкі выратаваў ад знішчэння аўтамабіль з важнымі дакументамі і картамі штаба дывізіі. За гэты подзвіг ён быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі. узнагародныя дакументы беражліва захоўваюцца ў нашым сямейным архіве.

Майго прадзеда клікалі Шыханцаў Васіль Фёдаравіч. Ён ваяваў з немцамі ў партызанах, а пасля вызвалення Беларусі ў складзе Чырвонай Арміі. Удзельнічаў у вызваленні Будапешта і ў баях за Берлін. Быў кантужаны. Вярнуўся з вайны інвалідам 1-й групы. Узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі і многімі медалямі.

Мой прадзед, Давыдаў Ерванд Карапетовіч, быў кадравым вайскоўцам. Вайну пачаў камісарам батальёна, а скончыў падпалкоўнікам, начальнікам палітаддзела Таманскай стралковай дывізіі. У складзе дывізіі ён удзельнічаў у баях за вызваленне Польшчы, баявы шлях завяршыў у Берліне.

Ён не раз атрымліваў падзякі ад камандавання за гераічнасць і адвагу. Асобную падзяку атрымаў за гераічную абарону на Одэрскім плацдарме і за ўдзел у штурме Берліна.

Узнагароджаны ордэнамі Чырвонага Сцяга, Чырвонай Зоркі, Айчыннай вайны 1-й і 2-й ступені, медалямі "За баявыя заслугі", "За адвагу", "За абарону Каўказа", "За вызваленне Варшавы", "За ўзяцце Берліна", " За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне».

Петрыкевіч Мікалай Андрэевіч
Нарадзіўся ў 1911 годзе, у вёсцы Сняжскава. Адправіўся на вайну ў 1944 годзе, дзе ваяваў на 2-ім Прыбалтыйскім фронце ў 260 Стралковым палку, 168 стралковай дывізіі. У наступальных баях на Лібаўскім напрамку быў паранены. Узнагароджаны медалём "За баявыя заслугі".

​

Петрыкевіч Міхаіл Андрэевіч 1923 года нараджэння, вёска Сняжскава Вілейскага раёна. Выправіўся на вайну ў 1944 годзе. Ваяваў на 1-ым Беларускім фронце ў складзе 1-ай батарэі 411-га мінамётнага палка 24 Мінамётнай брыгады. Удзельнічаў у вызваленні Варшавы і Берліна. Узнагароджаны медалём "За адвагу" і ордэнам Айчыннай вайны 2-ай ступені. Пасля заканчэння вайны служыў у войску яшчэ 3 гады, даслужыўся да звання сяржанта.

У гэтым годзе памёр мой прадзед, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Яму выканалася 96 гадоў. Я задумалася, колькі іх засталося, ветэранаў Вялікай Айчыннай вайны? Ці толькі яны нясуць памяць аб тых жудасных падзеях, якія забралі столькі жыццяў? Вядома, мы шмат ведаем пра гэтую вайну, ведаем і шануем. У нашай краіне кожны год праводзіцца шмат мерапрыемстваў, каб мы, нашчадкі, памяталі і не забывалі, якім коштам дасталася нам мірнае жыццё. Аднак, менавіта зараз, я задумалася, якую памяць пранёс праз усё жыццё мой прадзед? Звычайны селянін быў адарваны ад зямлі і ад сахі. Ён умеў ваяваць у полі, змагаючыся за будучы ўраджай, ён ведаў, як выгадаваць жывёлу, як прымножыць той сельскагаспадарчы скарб, які ён змог адваяваць у прыроды дзякуючы сваёй працы. Ці ўмеў ён ваяваць супраць чалавека, які пайшоў на яго вайной, супраць той вялізнай махіны, што закруціла столькіх людзей у свой крывавы вір? Адкажу: НЕ!

Кожны год на 9 траўня мы прыязджалі ў вёску саджаць бульбу. Прадзед з самай раніцы ўсё арганізоўваў, каб гэтае мерапрыемства не сарвалася, а сам да 9.00 апранаў свой лепшы касцюм, узнагароды і ехаў у суседняе сяло на ўрачысты мітынг. Мы з гонарам яго праводзілі і чакалі, бо не з кожнага дома ехаў такі ўдзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Чаму? Па многіх прычынах... Нехта не вярнуўся з вайны, і на яго хаце красавалася зорка, як памятная адзнака аб яго подзвігу, а нехта ўжо «вярнуўся» да сваіх аднапалчан, як мой прадзед сёлета. І мы ганарыліся, што наша сям'я мае да гэтага свята непасрэднае дачыненне, у прынцыпе, як і ўсе людзі нашай краіны, і чакалі нашага ветэрана з радасцю. Прадзед заўсёды

вяртаўся задаволены, але з такім сумам у вачах, які тады мне было не наканавана зразумець. І толькі цяпер, калі яго не стала, я зразумела, што гэтая памяць аб нечалавечым выпрабаванні для народа выклікае сум і смутак аб тых выпрабаваннях, якія незаслужана выпалі на наш шматпакутны народ.

Як кожны селянін рыхтуецца да пасяўной, а мой прадзед быў селянін, так і мы дзякуючы прадзеду рыхтаваліся да Дня Перамогі. Кожная вясна была аднолькавая і ў той жа час розная, непадобная да папярэдняй. Кожную вясну мне здавалася, што прадзед мне расказаў усё, што і так усё зразумела, а на наступны год гісторыя паўтаралася. Цяпер я зразумела: ён выконваў сваю важную місію - не забыцца і перадаць памяць нам, нашчадкам.

У 2010 годзе выйшаў фільм "Брэсцкая крэпасць". Усёй сям'ёй глядзелі не адрываючыся. Бацька спецыяльна прывёз у вёску "навамодную" тэхніку, як называў ноўтбук прадзед (не любіў "штучкі" 21 стагоддзя). А пасля прагляду дастаў сувенірныя фотакарткі, якія калісьці прывезлі пасля экскурсіі ў Брэсцкую крэпасць, і доўга глядзеў, чытаў, часам паходзячы ледзь прыкметную слязу, а потым сказаў: «Я памятаю!»

Такімі словамі пачынаецца фільм «Брэсцкая крэпасць», які вырабіў на мяне незгладжальнае ўражанне, якое я захоўваю ў сваім сэрцы да гэтага часу і разумею, якія эмоцыі былі ў майго прадзеда. Сюжэт фільма заснаваны на рэальных падзеях, адлюстраваных у мемуарах і дакументальных архіўных матэрыялах, прысвечаных першым дням вайны. Карціну страшных падзей узнаўляе хлопчык, які цудам ацалеў у жорсткай вайне. Пра тое, што адбывалася ў крэпасці ў першыя дні вайны, ён расказвае свайму ўнуку, праўдзіва, жорстка, не выпускаючы ніводнай з навекі захаваных у яго памяці дэталей артабстрэлу, гібелі блізкіх і проста добра знаёмых людзей, бездапаможнасці тых, хто ледзь не ўпершыню. у жыцці сутыкнуўся з бесчалавечнай жорсткасцю ворага.

Гэты фільм перавярнуў цалкам маё ўспрыманне пачатку вайны. Я зразумела, што людзі, якія прынялі першы ўдар, гэта несмяротныя героі. Адным з такіх герояў з'яўляецца Кіжаватаў Андрэй Мітрафанавіч - начальнік 9-й заставы 17-га Чырванасцяжнага пагранічнага атрада. Аб тым, хто такі Кіжаватаў А.М., кажа яго подзвіг, і фільм "Брэсцкая крэпасць" яркае пацверджанне гэтаму. Гэта чалавек з выдатнымі арганізатарскімі здольнасцямі, а самае галоўнае - з шырокай душой. Выбудоўваючы план абароны ў першыя гадзіны вайны, Кіжаватаў А.М. памятае і аб жанчынах з дзецьмі, якія знаходзіліся ў Брэсцкай крэпасці. У ноч на 23 чэрвеня пасля абвяшчэння ўльтыматума нямецкім камандаваннем Кіжаватаў А.М. пад прыкрыццём невялікай заслоны пераводзіць сваіх байцоў, жанчын і дзяцей у сутарэннае памяшканне, а сам разам з салдатамі застаецца абараняць заставу. На трэці дзень абароны, разумеючы, што дапамога ў бліжэйшыя дні не падыдзе, Кіжаватаў А.М. прымае рашэнне вывесці дзяцей і жанчын з Цярэспальскіх варот да пераходнага мастка, які вёў праз Буг на Заходнюю выспу, заняты гітлераўцамі… Я задумалася, чаму ён так робіць? Няўжо не разумее, што гэта дакладная смерць? Адказ відавочны: не разумеў... Бо менавіта гэтая вайна вяла барацьбу не толькі супраць салдат, але і супраць жанчын, дзяцей і старых... Кіжаватаў адпраўляў жанчын з крэпасці ў імя дзяцей, каб яны выжылі... Свята ў гэта верыў... Верыў у тое, што не пасмеюць гітлераўцы расстраляць дзяцей Не мог жа бацька (бо тут жа знаходзілася і сям'я Кіжаватава А.М.) адправіць на дакладную згубу сваіх траіх маленькіх дзяцей? Але памыліўся… У 1942 годзе па гістарычных дадзеных уся сям'я - маці, жонка і дзве дачкі і сын былі расстраляныя. Але год жыцця сваім учынкам усё ж падарыў. Якім жыцці? Гэта ўжо іншае пытанне.

Кіжаватаў А.М. застаўся ваяваць, дзерціся да апошняга ўздыху. Ён вымавіў рытарычныя словы: «Тут мая застава, і я яе камандзір. Адсюль нікуды не пайду». І ён застаўся, застаўся да канца сваіх дзён.

Сёння 11-я памежная застава «Брэст» Брэсцкай Чырванасцяжнай памежнай групы імя Ф.Э. Дзяржынскага носіць імя Героя Савецкага Саюза Андрэя Мітрафанавіча Кіжаватава і ахоўвае ўчастак беларуска-польскай мяжы працягласцю каля 8 кіламетраў.

Першыя дні вайны… Людзі спрабавалі прадухіліць яшчэ на мяжы гэтае страшнае выпрабаванне, якое будзе доўжыцца доўгія чатыры гады, спрабавалі выстаяць, але сілы былі не роўныя.

Кожны год 9 траўня мы ўспамінаем, што дзякуючы героям тых часоў, жывем пад мірным небам, а вось героі, якіх становіцца ўсё менш, памятаюць тыя дні ўвесь час. Чаму памятаюць? Ды таму што забыць немагчыма! Таму што самі з'яўляюцца часткай тых смяротных дзён, бо самі з'яўляюцца часткай перамогі, Вялікай Перамогі!

Вось так і мой прадзед... Столькі ўсяго перажыў: застаўся жывы, гадаваў хлеб, гадаваў дзяцей, будаваў новае жыццё, зусім іншае жыццё, такое непадобнае, што было да вайны, а вось забыць не змог гэтае ліхалецце... Ды і ці трэба? Гэта тая трэска ў сэрцы, якую немагчыма дастаць... А раз немагчыма, значыць трэба памятаць, трэба расказваць, расказваць тым, хто застанецца пасля... І ён гаварыў... Казаў рознае, часам скупа, з камяком у горле, а часам сурова, эмацыйна, каб шанавалі нашчадкі тое, што для іх заваявалі, пакінулі… Мір і чыстае неба!!!

І я ПАМЯТАЮ, я ЦАНЮ!

Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, мой прадзед, Федарэнка Іван, 1920 года нараджэння, якраз праходзіў ваенную службу ў шэрагах Чырвонай Арміі. Ён ваяваў на Кубані, Малой зямлі. Вызваляў Беларусь, Польшчу, Нямеччыну. У перыяд ваенных дзеянняў,быў некалькі разоў паранены, два разы - цяжка. Да самай смерці ў прадзеду ў лёгкім знаходзілася куля, а ў скуле - асколак ад гранаты. Служыў мой прадзед у розных войсках. Ён быў і пяхотнікам, і танкістам. А скончыў вайну ў званні старшыны, у войсках сувязі. Падчас ВАВ,Федарэнка Іван быў узнагароджаны Ордэнам Чырвонай Зоркі, медалямі "За адвагу", "За вызваленне Варшавы", "За перамогу над Нямеччынай". Пасля вайны ён быў узнагароджаны шматлікімі юбілейнымі медалямі.

Памяць аб маім прадзеду Іване жыве не толькі ў нашых сэрцах - у сэрцах яго дзяцей, унукаў, праўнукаў... Яго імя, Федарэнка Іван Цярэнцьевіч, унесена ў кнігу, прысвечаную 60-годдзю Перамогі Савецкага Саюза над фашысцкай Германіяй, трылогіі "Гісторыя зямлі Беларэчанскай" - кніга трэцяя "Беларэчанскі раён у гады Вялікай Айчыннай вайны 1941 - 1945 гг." (аўтар Г.А. Марозкіна).

Вечная памяць усім, хто змагаўся з фашысцкай Германіяй на фронце і ў тыле!

​

​